تاریخ دانان 80

درس نهم: جنگ جهانی اول و تأثیر آن بر ایران:

اوضاع کشور در دوره ی نیابت سلطنت:

پس از به سلطنت رسیدن احمدشاه چون وی به سن قانونی نرسیده بود، عضدالملک رئیس ایل قاجار نیابت سلطنت او را به عهده گرفت و محمدعلی خان تنکابنی به نخست وزیری رسید. دراین زمان مجلس برای حل مشکلات مالی و نظامی تصمیم به استخدام مستشاران خارجی گرفت. به این ترتیب مورگان شوستر آمریکایی و یال مارسن سوئدی و عده ای دیگر به ایران آمدند
استخدام این دوتن وضع را بهبود بخشید اما روسیه و انگلیس که هدفی غیر از این داشتند مقدماتی را برای اخراج این دو تن فراهم کردند. سرانجام در پی این توطئه، ناصرالملک که پس از مرگ عضدالملک نیابت سلطنت را به عهده گرفته بود، تسلیم روسها شد، مجلس را تعطیل کرد و شوستر از ایران اخراج گردید. پس از آن روسیه در شمال و انگلیس در جنوب دست به تجاوز زدند و روس ها عده ای از مردم خراسان و آذربایجان را به دار آویختند و مرقد امام رضا(ع) را به توپ بستند.

پادشاهی احمدشاه:

در سال 1332 ه.ق احمدشاه که به سن قانونی رسیده بود، رسماَ تاج گذاری کرد. از آنجایی که او فردی کم تجربه بود، اداره ی امور کشور رسماَ به دست بیگانگان و افراد سودجو افتاد و وضع کشور آشفته تر از پیش شد. مردم که خواهان استقلال کشور و اصلاح امور بودند. با رهبری کسانی چون شیخ محمد خیابانی، محمدتقی خان پسیان و میرزاکوچک جنگلی به مبارزه پرداختند.

جنگ جهانی اول:

یکی ازحوادث مهم جهان در اولین سال های سلطنت احمدشاه وقوع جنگ جهانی اول بود. در اوایل قرن بیستم علاوه بر انگلیس،فرانسه و روسیه کشورهای دیگری چون آلمان و امپراتوری اتریش، مجارستان روی به پیشرفت نهادند و با دولت های مذکور بر سر کسب منافع اقتصادی به رقابت برخاستند. رقابت و اختلاف اصلی این دو دسته دولت ها بر سر این مسائل بود:

1- توسعه طلبی ارضی

2- رقابت های استعماری

3- رقابت های صنعتی و تجاری

4- کشورهای آلمان، ایتالیا و اتریش نیز مانند انگلیس، روسیه و فرانسه دلشان می خواست تا مستعمراتی را برای خود بوجود آورند. ولی با مخالفت این سه کشور روبرو بودند. درنتیجه باعث شد تا این سه کشور در مقابل یه کشور دیگر به صف آرایی نظامی بپردازند. در یک طرف ایتالیا، اتریش و مجارستان و آلمان قرار داشتند که به اتحاد مثلث نامیده شدند و دو طرف دیگر روسیه، انگلیس و فرانسه که به اتفاق مثلث یا متفقین مشهور بودند. یک سال پس از شروع جنگ ایتالیا از اتحاد مثلث جدا شد و به متفقین پیوست در سال 1914.م میان این دوگروه کشورها جنگ درگرفت و جنگ جهانی اول آغاز شد. کشور ما نیز در جنگ جهانی اول از طرف انگلستان و روسیه که می ترسیدند ایران از طرف آلمان مورد نفوذ قرار گیرد، مورد تجاوز قرار گرفت و اشغال شد.

ادامه دارد

تاریخ دانان 8

 

 

درس هشتم: محمدعلی شاه، دشمن مشروطه:

ده روز پس از امضای قانون اساسی مظفرالدین شاه درگذشت و پسرش محمدعلی میرزا به سلطنت رسید. او ابتدا وانمود کرد که با مشروطه موافق است اما پس از رسیدن به سلطنت تلاش های مخفیانه ای را برای نابودی آن آغاز نمود. وی در این کار از حمایت و تشویق های جدی روسیه نیز برخوردار بود. دلایل مخالفت روسیه با انقلاب مشروطه عبارت بود از:

1- وابستگی کامل محمدعلی شاه به دولت روسیه و عدم اطمینان آن دولت به سران مشروطه و مجلس.
2- اطمینان روسیه به این که بعضی از دولت مردان مشروطه و نمایندگان مجلس طرف دار انگلستان هستند.

محمدعلی شاه در مراسم تاج گذاری خود با دعوت نکردن نمایندگان مجلس به مشروطه و نمایندگان آن بی اعتنایی کرد و از امضای متمم قانون اساسی خودداری ورزید. این امر سبب شد مردم اعتراضات وسیعی را در پیش گیرند و به علمای نجف نامه هایی را ارسال کنند تا جایی که او ناگزیر به امضای متمم شد. چندی بعد ترور نافرجام محمدعلی شاه باعث شد تا او بهانه ای برای سرکوب مشروطه خواهان به دست آورد. سرانجام محمدعلی شاه به کمک نیروهای تحت فرماندهی افسر رسمی به نام لیاخوف مجلس را به توپ بست. پس از این هجوم مجلس منحل گردید و آیت الله طباطبایی و آیت الله بهبهانی نیز تبعید شدند. مردم پس از این واقعه تصمیم به مبارزه گرفتند. مردم قهرمان تبریز به رهبری ستارخان و باقرخان به دنبال فتوای علمای نجف دست به نبردهای دلاورانه بر ضداستبداد زدند. همزمان با قیام مردم تبریز قیام های دیگری نیز در گیلان و درمیان بختیاری ها برپا شد. بخشی از مردم گیلان و نیز عده ای از بختیاری ها هم زمان با مبارزان تبریز به تهران آمدند و توانستند قوای دولتی را شکست دهند و تهران را فتح کنند.

پس از فتح تهران مشروطه خواهان در محل مجلس شورای ملی در میدان بهارستان شورایی تشکیل دادند. این شورا محمدعلی شاه را از سلطنت خلع کرد و احمدشاه فرزند او را به تخت پادشاهی نشاند. محمدعلی شاه با تعهد دریافت سالانه یک صدهزار تومان از کشور خارج شد و به روسیه رفت.

نیروهای فاتح با تشکیل یک دادگاه مخالفان مشروطیت را محاکمه کرده و آیت الله شیخ فضل الله نوری را به شهادت رساندند. او در ابتدا از حامیان مشروطیت بود اما بعداز مشاهده انحراف مسیر مشروطیت از اسلام به مخالفت با آنان پرداخت. قبل از اعدام وی، اطرافیانش از او خواستند که به سفارتخانه روسیه پناهنده شود اما او نپذیرفت و گفت «آیا رواست که من پس از هفتاد سال که محاسنم را برای اسلام سفید کرده ام حالا بیایم و به زیر پرچم کفر بروم؟»

پرسش و جستجوی درس 8:

1- بهانه ی محمدعلی شاه برای حمله به مجلس چه بود؟

ج: تیراندازی به سوی محمدعلی شاه که آسیبی به وی نرسید و به عقیده عده ای خود شاه ترتیب آن را داده بود، بهانه ای برای سرکوب مشروطه خواهان شد.

2- میان کدام گزینه ی سمت راست با گزینه ی سمت چپ رابطه ای تاریخی وجود دارد؟

لیاخوف ------امضای قانون اساسی

علمای نجف ------به توپ بستن مجلس

سرکوبی مشروطه خواهان------ قیام مردم تبریز

پاسخ: لیاخوف / به توپ بستن مجلس

 

 ادامه دارد

تاریخ دانان 7

درس هفت تاریخ سوم راهنمایی :انقلاب مشروطه چرا و چگونه رخ داد؟

پادشاهی مظفرالدین شاه:

پس از ناصرالدین شاه فرزندش مظفرالدین شاه که ولیعهد وی بود از تبریز به تهران آمد و با نام مظفرالدین شاه به پادشاهی رسید. وی مردی بیمار بود و اداره ی امور کشور را عملاَ به عین الدوله صدراعظم خود سپرد. عین الدوله مردی مستبد بود. خشونت های او و درباریان، اقدامات ظالمانه ی مأموران دولتی و دخالت های بیگانگان در امور کشور سبب شد که مردم قیام کنند. نتیجه ی این قیام به وجود آمدن حکومت مشروطه ی سلطنتی در ایران بود. یعنی حکومتی که در آن نمایندگان مردم (مجلس) بر چگونگی اداره کشور و اقدامات شاه نظاره داشته باشند.

آغاز انقلاب مشروطه:

نخستین جرقه های انقلاب وقتی روشن شد که علاءالدوله حاکم تهران، به بهانه گران شدن قند، عده ای از بازرگانان را به چوب بست به دنبال انتشار این خبر مردم بازارها را بستند و در منزل آیت الله سیدمحمد طباطبایی گرد آمدند. ایشان و بعضی دیگر از علما قدم پیش نهادند و قرار گذاشتند پیشاپیش گروهی از مردم به عنوان اعتراض شهر را ترک گویند و در حرم حضرت عبدالعظیم تحصن کنند و خواهان اجرای خواست های مردم شوند. در رأس خواسته های آن ها تأسیس عدالتخانه برای رسیدگی به شکایات مردم بود. پس از صدور فرمان تأسیس عدالتخانه، تحصن خاتمه یافت و علما با احترام به تهران بازگشتند.

ادامه ی مبارزه و صدور فرمان مشروطیت:

پس از بازگشت علما و مردم از حضرت عبدالعظیم، دولت به وعده های خود عمل نکرد، درنتیجه مردم به مبارزه ادامه دادند. در یکی از همین مبارزات، با تیراندازی مأموران طلبه جوانی به نام سیدعبدالحمید به شهادت رسید. درنتیجه بار دیگر علما و مردم در مسجد جامع تهران گرد آمدند و به چاره اندیشی پرداختند. این بار دو تن از رهبران روحانی آیت الله سیدمحمود طباطبائی آیت الله سیدعبدالله بهبهانی با مشورت دیگران تصمیم گرفتند تهران را ترک کنند. آیت الله شیخ فضل الله نوری به حمایت از مردم برخاست و همراه علما عازم قم شد. این مسئله اوضاع تهران را پریشان کرد و عده ای از علمای نجف نیز از مردم پشتیبانی کردند درنتیجه شاه و درباریان عقب نشینی کردند و مظفرالدین شاه با صدور فرمان مشروطیت و عزل عین الدوله در برابر خواسته های مردم تسلیم شد. به این ترتیب قیام مردم به ثمر رسید و نظام استبدادی به نظام مشروطه مبدل گشت.

قانون اساسی:

در چهاردهم جمادی الثانی سال 1324 ه.ق (14 مرداد 1285 ه.ش) فرمان مشروطیت به دست مظفرالدین شاه امضا شد. پس از آن انتخابات انجام گرفت و نمایندگان به تدوین قانون اساسی پرداختند. متأسفانه در تدوین این قانون، از قوانین کشورهایی مانند بلژیک و فرانسه استفاده شد و اولین نفوذ فکری غرب برای انحراف انقلاب آغاز شد. مدتی پس از تدوین قانون اساسی برای تکمیل و رفع نواقص آن شورایی مأمور تدوین متمم قانون اساسی شد. به پیشنهاد آیت الله شیخ فضل الله نوری ماده ای به متمم اضافه شد که به موجب آن پنج تن از محبوب ترین طراز اول بر مصوبات مجلس نظاره کردند تا مصوبات با قوانین اسلام مغایرت نداشته باشد.

 

پرسش از متن درس 7: محمدعلی شاه، دشمن مشروطه:

1- مظفرالدین شاه مردی ......بود و به این دلیل اداره ی امور کشور را عملاَ به......... سپرد.

ج: بیمار – عین الدوله

2- نتیجه قیام مردم علیه استبداد قاجار استقرار نظام ...... در ایران بود.

ج: مشروطه سلطنتی

3- نخستین جرقه های انقلاب مشروطه چگونه آغاز شد؟

ج: نخستین جرقه های انقلاب مشروطه وقتی روشن شد که علاءالدوله حاکم تهران به بهانه گران شدن قند، عده ای از بازرگانان را به عنوان اعتراض به روش های استبدادی دولت تحصن کرده بودند احضار کد و آنان را به چوب بست.

4- به دنبال انتشار خبر به چوب بستن بازرگانان توسط علاءالدوله مردم چه کردند؟

ج: مردم بازارها را بستند و به رهبران روحانی متوسل شدند و در منزل آیت الله طباطبایی گرد آمدند.

5- مهم ترین خواسته مردم متحصن در حرم حضرت عبدالعظیم چه بود؟

ج: تأسیس عدالتخانه

6- رهبران روحانی مهاجرت کبری را نام ببرید؟

ج: آیت الله طباطبایی – آیت الله بهبهانی – شیخ فضل الله نوری

7- پس از مهاجرت کبری نظام.......به نظام........مبدل گشت.

ج: استبدادی مطلقه – مشروطه سلطنتی

7- استقرار مشروطیت در ایران در زمان پادشاهی چه کسی بود؟

ج: مظفرالدین شاه

پرسش و جستجوی درس 7:

1- چه رویدادی موجب شد مظفرالدین شاه فرمان مشروطیت را صادر کند؟

2- پس از بازگشت علما و مردم از حضرت عبدالعظیم دولت به وعده های خود عمل نکرد. درنتیجه مردم به مبارزه ادامه دادند. روزی در حین مبارزه ، مأموران به یک طلبه جوان به نام سیدعبدالحمید تیراندازی کرده و او را به شهادت رساندند. درنتیجه علما و مردم بار دیگر در مسجد جامع تهران جمع شدند. این بار دوتن از رهبران روحانی به نام آیت الله سیدمحمود طباطبایی و آیت الله سیدعبدالله بهبهانی با مشورت دیگران تصمیم گرفتند تهران را ترک کنند. آیت الله شیخ فضل الله نوری به حمایت مردم برخاست و همراه علما عازم قم شد. این مسئله اوضاع تهران را پریشان کرد. درنتیجه مظفرالدین شاه با صدور فرمان مشروطیت در برابر خواست مردم تسلیم شد.

 ادامه دارد

 

تاریخ دانان 6

 

درس ششم: ایران در زمان محمدشاه و ناصرالدین شاه

پادشاهی محمدشاه:

عباس میرزا فرزند ولیعهد فتحعلی شاه یکسال پیش از پدرش درگذشت و شاه قاجار فرزند او یعنی محمد میرزا را ولیعهد خویش ساخت.

محمدشاه در آغاز سلطنت خود میرزا ابوالقاسم قائم مقام صدراعظم خود را که از مردان لایق و بزرگ بود به قتل رساند. او از وزرای کاردان تاریخ بود و از نویسندگان زبردست به شمار می آمد. یکی از حوادث زمان سلطنت محمدشاه لشکرکشی او به هرات برای جنگ با حاکم این شهر است.

حاکم شهر هرات در آن زمان کامران میرزا نام داشت که به تحریک انگلیسی ها شروع به مخالفت با حکومت ایران کرد و مدعی استقلال شد.

تاریخ دانان 5

درس پنجم: سلسله ی قاجاریه چگونه تأسیس شد؟

پادشاهی آقامحمدخان:

قاجارها یکی از طوایف ترک بودند که پس از حمله ی مغول به ایران، به کشور ما وارد شدند و در استرآباد (گرگان) سکنی گزیدند. در اوایل تأسیس سلسله ی زندیه رئیس ایل قاجار محمدحسن خان نام داشت که در طی جنگ های آن زمان به قتل رسید. کریم خان زند فرزند او آقامحمدخان را همراه خویش به شیراز برد. پس از مرگ کریم خان آقامحمدخان تلاش خود را برای رسیدن به قدرت و سلطنت آغاز کرد. بدین منظور او از شیراز فرار کرد و به سرعت خود را به استرآباد مرکز ایل قاجار رساند. او برادران و مخالفان خود را مطیع خود ساخت و به تدریج دامنه ی نفوذ خود را توسعه بخشید.

آقامحمدخان پس از سلطه بر گرگان و دیگر قسمت های مازندران درصدد مقابله با نیرومندترین رقیب خویش یعنی لطفعلی خان زند برآمد و به این منظور به شیراز حمله کرد. خان زند به مقابله پرداخت و توانست سپاه قاجاریه را در هم ریزد. اما به دلیل نداشتن نیروی کافی به شیراز عقب نشست حاج ابراهیم خان کلانتر (صدراعظم لطفعلی خان) دروازه های شهر را روی خان زند بست و اورا راه نداد.لطفعلی خان ناچار به گرگان رفت ودرآنجا سنگر گرفت.اما سرانجام آقامحمدخان با فتح کرمان، او را در قلعه ی بم دستگیر کرده و به قتل رساند. سپس متوجه گرجستان شد تا حاکم آنجا را مطیع خود کند. او در سال 1210 ه.ق برابر با 1174 ه.ش در تهران که آنجا را پایتخت خود قرار داده بود، تاجگذاری کرد و رسماَ سلسله ی قاجاریه را پایه گذاری نمود. او پس از مدتی مجدداَ برای سرکوب گرجستان به قفقاز رفت. و در اثر خشم دو تن از خدمتکارانش را تهدید به مرگ نمود. آنان نیز با اطلاع از این مسئله، شبانه به چادر خان قاجار ریختند و او را کشتند.

 

تاریخ دانان 4

درس چهارم: تاریخ اروپا در قرون جدید

سال گذشته با تاریخ اروپا در قرون وسطی آشنا شدید. پس از قرون وسطی دوره ی تازه ای در تاریخ پدید آمد که به «قرون جدید» معروف است. از حدود سال 1500 تا 1800 میلادی را قرون جدید می گویند علت این نام گذاری آن است که در این زمان وضع مذهبی، قرون جدید تقریباَ هم زمان با تاریخ ایران در دوره های صفویه، افشاریه و زندیه است.

تحولات مذهبی:

در سال گذشته خواندید که در قرون وسطی رهبران مسیحیت کاتولیک که در رأس آن ها «پاپ» قرار داشت به کمک کلیسا در مهم ترین مسایل جوامع اروپایی از حکومت گرفته تا زندگی فردی مردم، نقش مهمی داشتند.

با اکتشاف جدید در علوم و فنون و ایجاد اندیشه های جدید، کلیسا و پاپ اعتراضاتی را در این زمینه مطرح کردند. مارتین لوتر از کسانی بود که این نوع اندیشه ها را مطرح ساخت و علیه دستگاه پاپ دست به اعتراض زد. به همین دلیل او و طرفدارانش را «پروتستان» یعنی اعتراض کننده نامیدند.

تحولات مذهبی باعث جنگ هایی درمیان اروپاییان شد که به «جنگ های مذهبی» معروف اند.

تاریخ دانان 3

درس سوم: افشاریه و زندیه، دو سلسله ی کم دوام

ابتدای کار نادر مؤسس سلسله ی افشاریه

نادرشاه از پادشاهان مشهور ایران است. هنگامی که افغان ها به رهبری محمود افغان اصفهان را تصرف کردند و شاه سلطان حسین را به قتل رساندند، نادر یکی از شهرهای خراسان (ابیورد) حکومت می کرد، با سقوط اصفهان و قتل شاه سلطان حسین پسر او به نام شاه تهماسب دوم که از اصفهان به قزوین گریخته بود خود را پادشاه ایران خواند محمود افغان بعدها توسط پسرعمویش اشرف افغان به قتل رسید. او پس از تحمل شکست های دیگری از نادر، در نزدیکی اصفهان و فارس مجبور شد به افغانستان بگریزد. اما در بلوچستان به قتل رسید، بدین ترتیب پس از هفت سال، شورش افغان ها به پایان رسید. (1142 ه.ق)

تاریخ دانان 2

درس دوم: صفویان (2)

شاه عباس، مشهورترین پادشاه صفوی:

سلسله ی صفوی را شاه اسماعیل تأسیس کرد. شاه تهماسب آن را تثبیت نمود و شاه عباس قدرتمند ساخت. شاه عباس پنجمین پادشاه صفوی است. هنگامی که به پادشاهی رسید ازبکان، عثمانی ها و پرتغالی ها قسمت هایی از مرزهای ایران را تصرف کرده بودند. سرانجام شاه عباس نوه ی شاه تهماسب توانست به کمک بعضی از سران قزلباس به سلطنت برسد. شاه عباس پس از منظم ساختن اوضاع داخلی با عثمانی ها از در صلح درآمد و حتی قسمت هایی از غرب و شمال غرب ایران را به آنان واگذار کرد. او بدین ترتیب توانست شکست بسیار سختی بر ازبکان وارد سازد.

پس از سرکوب ازبکان شاه عباس برای جنگ با عثمانی نقشه کشید. یکی از وقایع مهم شاه عباس جنگ با استعمارگران پرتغالی است. پرتغالی ها که ابتدا به ظاهر برای تجارت به خلیج فارس آمده بودند پس از چندی با استفاده از کشتی های خود جزایر بحرین و هرمز و نیز بندر گمبرون را تصرف کردند. برای اخراج پرتغالی ها سپاه شاه عباس ابتدا جزیره ی بحرین و بندر گمبرون را آزاد ساخت. از آن پس، این بندر بندر عباس نامیده شد. دوره ی شاه عباس زمان اوج قدرت صفویان است. او علاوه بر پیروزی های خارجی‏، در داخل کشور نیز کارهای متعددی انجام داد.

 

تاریخ دانان نوجوان 1

خلاصه درس تاریخ سال سوم راهنمایی به همراه پرسش و پاسخ

با تشکر از سایت : http://salamschool.persianblog.ir

تاریخ

درس یکم: صفویان (1)

اوضاع ایران قبل از تشکیل دولت صفوی

آیا آخرین درس سال گذشته را به خاطر دارید؟ در آن درس خواندید که اوضاع کشور ما پس از انقراض دولت تیموریان بسیار آشفته و پریشان بود، زیرا به دلیل نبودن حکومت واحد و قدرتمند، حکام و گردن کشان ایجاد ناامنی کرده و آسایش عمومی را از میان بردند و آبادی ها را ویران کردند. در اواخر قرن پنجم هجری حکومت های مختلفی در ایران تشکیل شد. این حکومت ها پیوسته با یک دیگر مشغول جنگ بودند. چنان که آق قویرنلوها موفق شدند قراقویونلوها را از میان بردارند. به جز مخالفان داخلی، دشمنان خارجی نیز گاه و بیگاه به مرزها هجوم می آوردند. مثلاَ ازبکان به خراسان حمله می کردند و باعث خرابی های بسیار در این منطقه می شدند یا پرتغالی ها با کشتی های جنگی خود به خلیج فارس آمده و در مورد تصرف سواحل و جزایر ایران بودند. در کنار این ناامنی ها و آشوب ها به دلیل عوامل متعدد ازجمله اختلافات مذهبی تفرقه ی شدیدی میان مردم وجود داشت، زیرا در آن زمان مذهب رسمی در کشور وجود نداشت.

تشکیل دولت صفوی (شاه اسماعیل)