تاریخ دانان نوجوان 1

خلاصه درس تاریخ سال سوم راهنمایی به همراه پرسش و پاسخ

با تشکر از سایت : http://salamschool.persianblog.ir

تاریخ

درس یکم: صفویان (1)

اوضاع ایران قبل از تشکیل دولت صفوی

آیا آخرین درس سال گذشته را به خاطر دارید؟ در آن درس خواندید که اوضاع کشور ما پس از انقراض دولت تیموریان بسیار آشفته و پریشان بود، زیرا به دلیل نبودن حکومت واحد و قدرتمند، حکام و گردن کشان ایجاد ناامنی کرده و آسایش عمومی را از میان بردند و آبادی ها را ویران کردند. در اواخر قرن پنجم هجری حکومت های مختلفی در ایران تشکیل شد. این حکومت ها پیوسته با یک دیگر مشغول جنگ بودند. چنان که آق قویرنلوها موفق شدند قراقویونلوها را از میان بردارند. به جز مخالفان داخلی، دشمنان خارجی نیز گاه و بیگاه به مرزها هجوم می آوردند. مثلاَ ازبکان به خراسان حمله می کردند و باعث خرابی های بسیار در این منطقه می شدند یا پرتغالی ها با کشتی های جنگی خود به خلیج فارس آمده و در مورد تصرف سواحل و جزایر ایران بودند. در کنار این ناامنی ها و آشوب ها به دلیل عوامل متعدد ازجمله اختلافات مذهبی تفرقه ی شدیدی میان مردم وجود داشت، زیرا در آن زمان مذهب رسمی در کشور وجود نداشت.

تشکیل دولت صفوی (شاه اسماعیل)

 

سرانجام با تشکیل دولت صفوی در اوایل قرن دهم ه. ق اوضاع کشور ما عوض شد.سلسله ی صفوی به وسیله ی شاه اسماعیل تأسیس گردید. او از نوادگان شیخ صفی الدین اردبیلی است.

شیخ صفی الدین مریدان زیادی داشت پس از او فرزندانش درصدد برآمدند با حمایت مریدان خود به قدرت برسند. بهترین طرفداران آنان هفت طایفه ترک به نام قزلباش ها بودند که مذهب شیعه داشتند. سرانجام در سال 907 ه.ق شاه اسماعیل توانست به کمک آن ها به سلطنت برسد. شاه اسماعیل با رسمی کردن مذهب شیعه و سرکوب مخالفان، توانست حکومتی قوی به وجود آورد و تبریز را به پایتختی انتخاب نماید.

بعداز برقراری نظم در ایران، سپاه ایران عازم جنگ با ازبکان شد و با شکست ازبکان مرزهای ایران بار دیگر از طرف شمال شرقی به رود جیحون رسید و از طرف مشرق نیز با هند همسایه شد. در این زمان در هند پادشاهی به نام بابر (بابِر) از نوادگان تیمور حکومت می کرد.
با تشکیل دولت شیعه مذهب صفوی و قدرتمند شدن آن، سلطان سلیم پادشاه عثمانی به ایران حمله کرد. سپاهیان ایران به مقابله با آنان پرداختند و در محلی به نام چالدران با آنان به شدت جنگیدند در این جنگ ایرانیان شکست خوردند. زیرا ارتش عثمانی دارای توپ و تفنگ ولی ارتش ایران فاقد این سلاح ها بود و از تیر و کمان و شمشیر استفاده می نمود. پس از شکست چالدران تبریز اشغال شد ولی در اثر مقاومت مردم عثمانی ها وادار به عقب نشینی شدند و شاه اسماعیل پس از چندی درگذشت.

 

شاه تهماسب

پس از شاه اسماعیل فرزندش تهماسب به سلطنت رسید او هنگامی که که بر تخت نشست اوضاع ایران به دلیل حملات ازبکان و عثمانی ها آشفته بود. او اوضاع ایران را آرام کرد و سپس به خراسان لشکر کشید و ازبکان را بیرون راند و بعد با عثمانی ها در مدت طولانی وارد جنگ شد. ولی سرانجام هر دوطرف حاضر به صلح شدند به دلیل همین صلح پایدار، اوضاع داخلی ایران بهبود یافت.

پرسش از متن درس اول:

1- آق قویونلوها موفق شدند کدام دولت را از میان بردارند؟

ج: قراقویونلوها

2- در اواخر قرن نهم کدام دشمنان خارجی به مرزهای ایران هجوم می آوردند؟ این دشمنان به کجاها حمله می کردند؟

ج: ازبکان به خراسان حمله می کردند و باعث خرابی های بسیار در آن منطقه می شدند و پرتغالی ها با کشتی های جنگی خود به خلیج فارس آمده و درصدد تصرف سواحل و جزایر ایران بودند.

3- شاه اسماعیل که بود؟

ج: او از نوادگان یکی از صفویان معروف به نام شیخ صفی الدین اردبیلی است که سلسله ی صفوی را تأسیس کرد.

4- مهم ترین طرف داران فرزندان شیخ صفی چه کسانی بودند؟

ج: مهم ترین طرف داران آنان هفت طایفه ترک به نام قزل باشها بودند که مذهب شیعه داشتند.

5- شاه اسماعیل در ابتدای سلطنت خود چه اقداماتی را انجام دادند؟

ج: در ابتدا شاه اسماعیل شروانشاهان و آق قویونلوها را شکست داد و به سرعت سراسر ایران و حتی قسمتی از عراق را تصرف کرده سپس با رسمی کردن مذهب شیعه و سرکوب کردن گردن کشان داخلی و دشمنان خارجی حکومتی قوی و مرکزی به وجود آورد و تبریز را به پایتختی انتخاب نمود.

6- با شکست ازبکان ایران با کدام کشور همسایه گردید؟

ج: با شکست ازبکان مرزهای ایران از طرف شمال شرقی به رود جیحون رسید و از طرف شرق نیز با هند همسایه شد.

7- حمله کدام پادشاه عثمانی به ایران منجر به جنگ چالدران رسید؟

ج: سلطان سلیم

8- مذهب شیعه در زمان کدام دولت رسمی شد و کدام پادشاه آن را رسمی اعلام کرد؟

ج: دولت صفوی – شاه اسماعیل

9- اقدامات شاه اسماعیل صفوی را بنویسید؟

ج:
1. تصرف سراسر ایران

2. رسمی کردن مذهب شیعه

3. سرکوب گردنکشان داخلی و دشمنان خارجی

4. پایتخت قرار دادن تبریز

5. جنگ با ازبکان

6. جنگ چالدران

پرسش و جستجوی درس اول:

1- باتوجه به متن درس و نمودار ص2 بگوئید صفویان پس از چندسال پس از مرگ شیخ صفی الدین به قدرت رسیدند؟

ج:172 سال بعد سلسله صفوی به وسیله شاه اسماعیل تأسیس شد.

2- آیا می دانید چرا جنگ میان سلطان عثمانی و شاه اسماعیل صفوی به «جنگ چالدران» معروف است؟

ج: زیرا سپاهیان ایران در محلی به نام چالدران با سپاه عثمانی به شدت جنگیدند.

3- شرایط کشور ایران در زمان به قدرت رسیدن شاه تهماسب صفوی چگونه بود؟

ج: هنگامی که او بر تخت نشست، دولت صفوی در شرایط سختی به سر می برد زیرا اوضاع داخلی کشور آشفته بود و ازبکان و عثمانی ها نیز مجدداَ حملات خود را آغاز کرده بودند. شاه تهماسب ابتدا اوضاع داخلی کشور را آرام ساخت و اداره ی آن را منظم نمود. سپس به خراسان لشکرکشید و ازبکان را از آن جا بیرون راند و پس از آن با عثمانی وارد جنگ شد. صلح میان ایران و عثمانی نیز موجب بهبود اوضاع داخلی کشور گردید.